نحوه‌ی صحیح تعویض دنده‌ی دوچرخه یکی از عوامل بسیار مهم در کیفیت دوچرخه‌سواری است. با تعویض دنده، رکاب‌زدن به‌مراتب آسان‌تر خواهد شد. به‌صورت مثال در مسیرهای سربالایی و با شیب تند اگر بتوانید دنده‌ها را به‌صورت صحیح تعویض نمایید عمل رکاب‌زدن راحت‌تر خواهد بود اما اگر دنده‌ها را به‌درستی تعویض نکنید رکاب‌زدن بسیار دشوار خواهد شد؛ بنابراین دانستن دانش ابتدایی برای تعویض دنده در زمان دوچرخه‌سواری برای همه ضروری است.
چه زمانی دنده‌ها را باید تعویض کرد؟
زمان تعویض دنده یک مشخصه‌ی واضح دارد و شما با توجه به این مشخصه می‌توانید تشخیص دهید که چه زمانی و به چه صورتی باید دنده‌ها را تعویض نمایید. باید برای درک بهتر این موضوع به سراغ سرعت چرخش پاها در زمان دوچرخه‌سواری برویم. سرعت چرخش پاها در زمان دوچرخه‌سواری عامل تعیین‌کننده در تعویض دنده است. به‌صورت کلی باید سرعت چرخشِ دورِ پای شما در زمان دوچرخه‌سواری بین 8۰ تا ۱۱۰ دور در دقیقه باشد. برای به‌دست‌آوردن این تعداد باید مقدار چرخش یک دور پای خود را در یک دقیقه محاسبه نمایید. مقدار چرخش دور پای شما در یک دقیقه، سرعت دو پای شما در زمان دوچرخه‌سواری است. به یاد داشته باشید این تعداد دورِ پا برای یک پا است به این معنی که تعداد یک دور پای شما باید در میزان موردنظر قرار گیرد و همان‌طور که گفته شد باید این مقدار بین ۸۰ تا ۱۱۰ دور در دقیقه باشد. اگر از این مقدار کمتر باشد بدان معنا است که فشار بسیاری به روی پای شما وارد می‌شود و زانوهای شما ممکن است آسیب ببینند و اگر این تعداد بالاتر از ۱۱۰ دور در دقیقه باشد می‌تواند به‌راحتی باعث سایش زانوها و آسیب مفاصل گردد. بنابراین لازم است برای دوچرخه‌سواری اصولی این تعداد در دقیقه رعایت شود. حال تصور کنید در یک مسیر سربالایی با شیب تند قرار دارید، ناخودآگاه سرعت دور پا کم می‌شود چراکه در مسیرهای سربالایی فشار بیشتری به عضلات وارد می‌شود و عضلات توان چرخاندن رکاب را مشابه مسیرهای صاف و مسطح ندارند؛ در این زمان باید با تعویض دنده و به‌اصطلاح سبک‌تر کردن آن به دور پای مناسب رسید. به‌طور مثال در مسیرهای سرپایین یا کفی در مسیرهای صاف، سرعت دور پا ناخودآگاه بالا می‌رود و رکاب‌ها هرز می‌چرخند و برای تعادل می‌بایست دنده را تعویض نمایید که سرعت دو پای شما از ۱۱۰ دور در دقیقه بالاتر نرود. در ادامه با آموزش نحوه‌ی تعویض دنده با ما همراه باشید.
چرخ‌دنده‌های جلو دوچرخه را سینی و بازو طبق می‌گویند و چرخ‌دنده‌های عقب دوچرخه را خودرو گویند. بنابراین به این نام ها توجه داشته باشید تا بتوانید به‌راحتی آموزش را مرور کنید.
مقدار مجاز تعویض دنده
به تصویر بالا دقت کنید. زمانی که از کوچک‌ترین سینی طبقه در جلوی دوچرخه استفاده می‌کنید مجاز هستید که در دنده‌ی عقب از سه یا چهار خودرو بزرگ‌تر استفاده کنید و زمانی که در جلوی دوچرخه از سینی وسط استفاده می‌کنید، در خودروهای عقب مجازید که صرفاً از خودروهای وسط استفاده کنید و زمانی که از بزرگ‌ترین سینی در دنده‌ی جلو استفاده می‌کنید مجاز به استفاده از خودروهای کوچک سه یا چهار در عقب دوچرخه هستید. بنابراین نمی‌توانیم زمانی که از کوچک‌ترین سینی طبقه استفاده می‌کنیم در عقب دوچرخه هم از کوچک‌ترین خودرو استفاده کنیم؛ اگر این کار را انجام دهید زنجیر به‌سرعت مستهلک خواهد شد و به‌علاوه پاره‌شدن آن در کوتاه‌مدت، باعث آسیب جدی به طبق و خودرو و همچنین شانژمان عقب خواهد شد. نتیجه می‌گیریم برای رکاب‌زدن راحت‌تر و اصولی باید دنده‌ها را به‌درستی تعویض نمایید و این فرایند علاوه بر آنکه باعث راحتی شما در زمان دوچرخه‌سواری خواهد شد از استهلاک و آسیب به سیستم دنده جلوگیری می‌کند.
کلاج‌گرفتن در زمان تعویض دنده
به همان شکل که در زمان رانندگی با خودرو برای تعویض دنده نیاز به کلاج‌گرفتن است تا برای لحظه‌ای فشار موتور برداشته شود تا دنده‌ها به‌راحتی تعویض گردند برای دوچرخه هم همین روال وجود دارد. برای تعویض دنده در زمان دوچرخه‌سواری نیاز است عمل کلاج‌گرفتن را انجام دهید. در دوچرخه‌سواری این عمل با کم‌کردن فشار وارده به رکاب‌ها انجام می‌شود؛ به این شکل که در زمان تعویض دنده می‌بایست برای ثانیه‌ای فشارِ روی رکاب‌ها را کم کرده و بعدازآن دنده را تعویض نمایید و سپس فشار را روی رکاب به‌تدریج بالا ببرید. در این حالت فشار زیادی روی زنجیر و خودرو وارد نمی‌شود و دنده به‌نرمی تعویض می‌شود.
با چند بار تمرین در یک مسیر صاف و مسطح نحوه‌ی تعویض دنده را تمرین نمایید چراکه در مسیرهای سربالایی و با شیب تند این فرآیند سخت‌تر انجام می‌شود. اگر این کار را به‌درستی انجام ندهید فشار بسیار زیادی به روی سیستم دنده وارد خواهد شد که باعث استهلاک بالای آن و درنتیجه خرابی و پارگی زنجیر و همچنین خرابی طبق قامه و خودرو می‌شود.
سلام. ممنون از مطالب مفیدتون. در زمان عوض کردن دنده باید رکاب زد؟
بله. لازم است حتما با سرعت آهسته رکاب زد تا دنده تعویض گردد. زمانی که رکاب نمیزنید نباید دنده را تعویض نمایید.