با پیشرفت فنّاوری و ایجاد نیازهای جدید محصولات موجود هم بهسمت تخصصیشدن گرایش پیدا کردهاند و به همین جهت در تمامی حوزهها شاهد تخصصیشدن دانش، ابزارها و محصولات هستیم. از همین روی در سالهای اخیر طیف گستردهای از سبک جدید دوچرخه برای کاربریهای متفاوت شکل گرفته است. این مقاله در گروه آموزش شکاری برای شناخت انواع سبکهای دوچرخه آمادهسازی شده است تا به کمک این یادداشت آشنایی کاملی از سبکهای دوچرخه و تنوع استفادهی آنها به دست آوریم.
در ابتدا باید بدانیم که این تقسیمبندی بر اساس رشتههای دوچرخهسواری و مسابقات آماده نشده است و بر اساس سبکهای بهروز دوچرخه در دنیا آماده شده است.
دوچرخهی شهری
- شهری Urban
- هیبرید Hybrid
- فیتنس Fitness
- تاشو Folding bike
دوچرخهی کوهستان
- کراس کانتری Cross country
- اسپرت Sport
- تریل Trail
- آل مونتاین All mountain
- اندرو Enduro
- دانهیل Downhill
- فت بایک Fat bikes
دوچرخهی توریستی
- توریستی Touring
دوچرخهی جاده (کورسی)
- مسابقهای RACE
- جاده Endurance
- سایکل کراسCYCLOCROSS
- گراول GRAVEL
- تایم تریل و سهگانه TRIATHLON
- پیستTRACK
دوچرخهی نمایشی
- جامپ / dirt jump
- بی.ام.ایکس Bmx
- تریال
دوچرخهی برقی
- برقی / Electric
دوچرخه های شهری
شهری Urban
قدیمیترین سبک، مربوط به دوچرخهی شهری است که با پیشرفت فنّاوری و شناخت بازار و سلیقهی جامعه، شکل این سبکِ دوچرخه دچار تغییرات مثبتی شده است. دوچرخههای شهری میتوانند تکسرعته یعنی بدون دنده باشند و یا در توپی عقب آنها دندهی خودکار قرار گرفته شده باشد. میتوان طرحهای کلاسیک این سبک را در کنار سبکهای جدید کماکان مشاهده و یا تهیه کرد. این دوچرخه برای استفاده و تردد داخل شهر طراحی شده و گاهاً دیده میشود که از بعضی از مدلهای این سبک برای سفر هم استفاده میشود.
هیبرید Hybrid
برای شناخت بهتر دوچرخهی هیبرید میتوان مثلثی را فرض کرد که در یک ضلع آن دوچرخهی شهری و در ضلع دیگرش دوچرخهی کوهستان و در ضلع دیگر دوچرخهی کورسی قرار دارد و با ترکیب این سه سبک از دوچرخه، دوچرخهی هیبریدی شکل گرفته است. این گرایش میتواند به یک و یا دو سبک از این دوچرخهها بیشتر باشد. همین موضوع باعث میشود که تنوع زیادی در دوچرخههای هیبرید وجود داشته باشد. میتوان گفت دوچرخههای هیبریدی که گرایش به دوچرخههای کورسی دارند سرعت را در اولویت قرار دادهاند و دوچرخههایی که به سبک کوهستان گرایش دارند اولویت مهارت و راحتی در آنها قرار داده شده است. اما تمامی آنها بر پایهی راحتیای طراحی شدهاند که مناسب دوچرخهسواری در شهر هستند. بااینکه دوچرخههای تورینگ یا توریستیِ مخصوص سفر وجود دارند اما این سبک از دوچرخه هم بسیار موردعلاقهی کسانی است که با دوچرخه سفر میکنند؛ چراکه بهراحتی ترکبندها و خورجینهای سفر روی این دوچرخه نصب میشود.
فیتنس Fitness
دوچرخههای فیتنس بسیار به دوچرخههای شهری یا هیبرید نزدیک هستند، با وجود اینکه محل نصب ترکبند و سبد در آنها وجود ندارد و صرفاً مناسب ورزش در شهر هستند. بعضی از شرکتهای تولیدکننده این سبک را با دوچرخهی شهری در یک دسته قرار میدهند و گاهاً بعضی از شرکتها آنها را جدا میکنند.
تاشو folding bike
دوچرخههای تاشو برای تردد و جابهجایی در مترو، اتوبوس و محل کار طراحی شدهاند. سایز چرخ ها در این سبک از دوچرخه کوچکاند اما در همان سبک کلیِ دوچرخهی شهری قرار میگیرند.
توریستی Touring
دوچرخههای تورینگ یا همان توریستی برای سفر و ماجراجویی با دوچرخه طراحی و تولید میشوند. اجزاء این دوچرخه بسیار محکم ساخته میشوند چراکه تحمل بارهای سنگین در این سبک در اولویت قرار دارد و در بعضی از مدلهای ردهبالای این دسته برای مقاومت بالاتر در مقابل وزن، از آهن در تولید بدنهی آنها استفاده میشود.
دوچرخه های کوهستان
همانطور که از نام دوچرخهی کوهستان مشخص است این سبک از دوچرخه برای مسیرهای خاکی طراحی شده است. اما کار به اینجا ختم نمیشود و دوچرخهی کوهستان به هفت ردهی دیگر تقسیم میشود که کاربری هرکدام را از دیگری متفاوت میکند. بنابراین شناخت آنها برای انتخاب و یا خرید دوچرخه بسیار مهم است. در ادامه کاربری این هفت سبک را به همراه تصاویر آنها میتوانید مشاهده و مطالعه کنید.
نوعی از تقسیمبندی دوچرخهی کوهستان بر اساس طراحی و نوع کمکفنرِ بهکاررفته در آن صورت میگیرد و شامل دوچرخههای Hard Tail و Full Suspension است.
Hard Tail معمولاً به دوچرخههایی گفته میشود که تنها دارای یک کمکفنر هستند یا کمکفنری ندارند.
Full Suspension به دوچرخههایی گفته میشود که بهعلاوهی کمک در دوشاخ جلو دارای یک کمک در چرخ عقب هم هستند. این دوچرخهها فریمی دوتکه دارند؛ بهشکلی که دارای یک بخش مثلثی در قسمت جلوی دوچرخه و یک بخش دیگر در سمت عقب دوچرخه هستند.
تفاوت دوچرخهی Hard Tail با Full Suspension
حال شاید این سئوال برایتان پیش آید که چه فرقی میان دوچرخههای Hard Tail و Full Suspension وجود دارد؟ در واقع سبکِ دوچرخهسواری است که مشخص میکند کدام برای شما بهتر است! اگر شما دوچرخهسوار حرفهای نیستید، خرید دوچرخهی Full Suspension با توجه به اینکه دارای یک کمکفنر دیگر در چرخ عقب است، فقط برایتان هزینهای اضافه ایجاد میکند. در چنین شرایطی، استفاده از دوچرخههای Hard Tail بهصرفه است. دوچرخههای Full Suspension بیشتر برای حرکتِ فرود در مسیرهای کوهستانی استفاده میشوند تا بهواسطهی کمکفنر دومی که در چرخ عقب قرار دارند، فشار بسیار کمتری به دسته و چرخها منتقل شود.
انواع دوچرخهی کراس کانتری
در ابتدای شناخت دوچرخههای کوهستان بدانید یک اصل کلی وجود دارد؛ هرچه به انتهای این جدول بروید طراحی دوچرخهها بهشکلی میشود که برای رکابزدنِ کمتر و پیمایش مسیرهای ناهموارتر تولید میشود. به این صورت که در ابتدای این جدول دوچرخهی کراس کانتری برای رکابزدن بیشتر و پیمایش مسیرهای ناهموار ِکمتری طراحی شده است و در انتهای این جدول دوچرخهی دانهیل قرار دارد که فقط برای پیمایش مسیرهای بسیار سخت از شیبهای تندِ سرپایینی طراحی شده است. یک راه ساده برای تشخیص دوچرخههای کوهستان، مقدار بازی کمکِ جلوی آنهاست. این روش میتواند به شما کمک کند که قبل از اینکه نگاهی به دفترچهی کاتالوگ یا وبسایت شرکت تولیدکننده بیندازید بهراحتی بتوانید تشخیص دهید که آن دوچرخه در چه ردهبندیای قرا دارد. برای مثال بازی دوشاخِ جلوی کراس کانتری 10 یا 11 سانتیمتر است و برای دوچرخهی دانهیل که برای مسیرهای سرپایینیِ بسیار خشن طراحی شده است بازی کمک دوشاخ (پاشاخ) جلوی آن 20 سانتیمتر است. بنابراین به دوشاخهای استفادهشده دقت کنید. جدا از آن، لوازم هر رده با هم تفاوت دارد که در نگاه اول شاید برای تشخیص سبک یک دوچرخه کمی سخت باشد؛ اما بازی کمک دوشاخِ جلو برای تشخیص سبک دوچرخه معیار خوبی است.
کراس کانتری Cross country
مقدار بازیِ دوشاخ جلو (کمک جلو) 10 یا 11 سانتیمتر
کمک عقب: در بعضی از مدلها کمک عقب دارد و در بعضی خیر (بستگی به انتخاب رایدر یا همان دوچرخهسوار و مسیر مسابقه دارد)
این دوچرخه پرطرفدارترین سبک در دوچرخهی کوهستان است که خود به دو دستهی حرفهای و غیرحرفهای تقسیم میشود. سبک غیرحرفهای به نام کوهستان اسپرت، sport xc و یا با نامهای مشابه شناخته میشود که در عنوان بعدی آن را معرفی میکنیم. مدل دوچرخهی کراس کانتری برای مسابقات حرفهای طراحی شده است و برای خرید یک مدل خوبِ آن باید حداقل چیزی حدود دو هزار دلار هزینه کنید که برای ارزش ریالی ما در ایران بسیار گران خواهد شد. این سبک از دوچرخه مناسب یک دوچرخهسوار حرفهای است و اصلاً گزینهی خوبی برای شروع دوچرخهسواری و یا دوچرخهسواری در شهر نیست. بنابراین این مدل فقط برای حرفهایها پیشنهاد میشود.
اسپرت Sport
مقدار بازیِ دوشاخ جلو (کمک جلو) 10 یا 11 سانتیمتر
در واقع این سبک از دوچرخه همان دوچرخهی کراس کانتری است که برای عموم مردم و نه برای مسابقات حرفهای طراحی و تولید میشود. میتوان گفت که این دوچرخه اصیلترین سبک دوچرخهی کوهستان است. همان سبکی که دوچرخهی کوهستان اصیل با آن شکل گرفت و اکنون کامل شده است؛ اما کماکان نزدیکترین سبک به مدلهای کلاسیکِ دوچرخهی کوهستان است. در این مدل همانند دوچرخهی کراس کانتری از یک دوشاخ جلو (کمک جلو) 10 یا 11 سانتیمتری استفاده میشود و بهندرت از «کمک وسط» در آن استفاده میشود. بعضی از شرکتهای تولیدکننده این سبک را از دوچرخهی کراس کانتری جدا کرده و با نامهای کوهستان اسپرت،sport xc و در سبک جدا معرفی میکنند. اما بعضی از شرکتهای تولیدکننده این سبک را کماکان در همان کراس کانتری و یا با عنوان کوهستان کراس کانتریِ غیرحرفهای معرفی میکنند. اما در ردهی پایینتر از دوچرخههای مسابقهی کراس کانتری. به این شکل که لوازم و فریم استفاده شده در این سبک از دوچرخه از ردهی متوسط و پایینتری استفاده میشود که در مجموع قیمت پایینتری را برای مصرفکننده نسبت به سبک کراس کانتری به همراه خواهد داشت. البته این بههیچوجه به این معنی نیست که کیفیت پایینی داشته باشد! و برعکس بسیار باکیفیت خواهند.
در گذشته این دو سبک یکی بودند اما رفتهرفته با تخصصیشدن هر محصول، این دو سبک از دل دوچرخهی کوهستان جدا شدند.
برای چه کسانی مفید است: دوچرخهی کوهستان بیشترین طیف علاقهمندان را به خود اختصاص میدهد. در واقع برای کسانی که قصد طبیعتگردی دارند یا برای کسانی که تصمیم دارند در پارکهای جنگلی یا شهرهای کوهستانی دوچرخهسواری کنند بسیار مناسب است. این سبک دوچرخه بهقدری پرطرفدار است که با اینکه برای شهر طراحی نشده است، در خیلی از شهرها برای تردد از آن استفاده میشود. در بیشترِ مدلهای این سبک، فضای مناسب روی بدنهی دوچرخه برای اتصال ترکبند و خورجین طراحی شده است؛ بنابراین این دوچرخه یکی از گزینهها برای مسافرت با دوچرخه بعد از سبک دوچرخهی توریستی میتواند باشد با آنکه حتی بهصورت تخصصی برای این کار طراحی نشده است.
تریل Trail
- مقدار بازیِ دوشاخ جلو (کمک جلو) 12 یا 13 سانتیمتر
(پیشنهادشده برای 70% مسیرهای سربالایی و 30% مسیرهای سرپایینی)
- کمک عقب: در بعضی از مدلها کمک عقب دارد و در بعضی خیر (بستگی به انتخاب رایدر یا همان دوچرخهسوار)
برای چه کسانی مفید است: معمولاً برای دوچرخهسوارانی پیشنهاد میشود که خواهان رکابزدن در مسیرهای خاکی هستند اما تعادل و مانور بیشتری نسبت به دوچرخهی کوهستان اسپرت و یا کراس کانتری نیاز دارند. این سبکِ دوچرخه معمولاً موردعلاقهی دوچرخهسواران دانهیل است که نیاز به تمرینات هوازی دارند و از این سبک استفاده میکنند چراکه از دوچرخهی کراس کانتری راحتی بیشتری دارد و در عین حال مناسب برای رکابزدن است.
آل مونتاین All mountain
مقدار بازی دوشاخ جلو (کمک جلو) 14 یا 15 سانتیمتر
(پیشنهادشده برای 50% مسیرهای سربالایی و 50% مسیرهای سرپایینی)
رفتهرفته هرچه به انتهای جدول دوچرخهی کوهستان میرویم مقدار بازیِ دوشاخ جلو بیشتر و بیشتر میشود که این موضوع نشانگر این است که دوچرخه برای مسیرها و سرپایینیهای سختتر طراحی شده است.
اندرو Enduro
مقدار بازی دوشاخ جلو (کمک جلو) 16 یا 17 سانتیمتر
(پیشنهاد شده برای 30% مسیرهای سربالایی و 70% مسیرهای سرپایینی)
میتوان گفت که دوچرخههای اندرو قبل از دوچرخههای دانهیل خشنترین دوچرخهی کوهستان هستند. به تصویر بالا دقت کنید. معمولاً در دوچرخهی اندرو بهجای کلاهکاسکتِ دوچرخهی کوهستان از کلاه فکدار استفاده میشود؛ زیرا هیجان و خطر این سبک بهشدت از سبکهای قبلی بالاتر میرود.
دانهیل Downhill
مقدار بازی دوشاخ جلو (کمک جلو) 20 سانتیمتر
(پیشنهاد شده برای 0% مسیرهای سربالایی و 100% مسیرهای سرپایینی)
میتوان گفت سبک دوچرخهی دانهیل پرخطرترین سبک دوچرخهسواری است. این سبک دوچرخه فقط برای مسیرهای سرازیری بسیار خشن طراحی شده است. به کمکهای بسیار قوی در دوشاخ جلو (پاشاخ) و عقبِ دوچرخه دقت کنید که بالاترین میزان بازی را در دوچرخهی کوهستان دارند که در دوشاخ جلو این میزان به 20 سانتیمتر میرسد و برای تقویت آن، دوشاخ از پایین و بالای پیشانی دوچرخه به فریم متصل میشود که این موضوع باعث شده که دوچرخهی دانهیل از یک پاشاخ بسیار قوی بهره ببرد و نه یک دوشاخ معمولی.
فت بایک Fat bikes
فت بایک آخرین سبک از دوچرخهی کوهستان است. این سبک برای مسیرهای ساحلی و برفی طراحی شده که لاستیکهای چاق آن مانع از فرورفتن چرخ به داخل شن و برف میشود.
دوچرخه های توریستی
دوچرخهی توریستی Touring
دوچرخههای تورینگ یا همان توریستی برای سفر و ماجراجویی با دوچرخه طراحی و تولید میشوند. اجزاء این دوچرخه بسیار محکم ساخته میشوند چراکه تحمل بارهای سنگین در این دوچرخه در اولویت قرار دارد و معمولاً برخلاف دیگر مدلهای این دوچرخه ممکن است از آلومینیوم در ساخت بدنهی دوچرخه استفاده نشود چون تحمل بار زیاد در آن بسیار مهم است. این سبک از دوچرخه هم میتواند به کوهستان و یا کورسی گرایش داشته باشد. که نسبت به مسیر و جادهی موردنظر در سفر و راحتی دوچرخهسوار انتخاب میشود.
دوچرخه های جاده
دوچرخهی جاده (کورسی) مسابقهای RACE
دوچرخهی جاده یا همان کورسی برای مسیرهای جادهای طراحی و تولید میشود. این سبک دوچرخه به دو بخش حرفهای و غیرحرفهای تقسیم میشود. استانداردهای هر دو بخش یکی هستند و تنها تفاوت، استفادهی مواد اولیه برای کاهش وزن در ردهی حرفهای آن است. ردهی غیرحرفهای در عنوان بعدی معرفی میشود. ردههای حرفهای بهصورت تخصصی برای مسابقهها طراحی میشود که بدنهی آن حتماً از فیبر کربن است و جدیدترین فناوریها را میتوان در این سبک دوچرخه دید.
دوچرخهی جاده Endurance
سبک دوچرخهی جاده یا همان دوچرخهی کورسی که با نام endurance بهوسیلهی شرکتهای تولیدکننده معرفی میشود محبوبترین سبک دوچرخهی جاده است. معمولاً در این سبک بدنهی دوچرخه هم میتواند از فیبر کربن تولید شود و هم آلومینیوم. کارایی این دوچرخه برای مسیرهای آسفالت و جادههای غیرخاکی است.
هر دوچرخهسواری بهدنبال وضعیتی کاملاً تهاجمی نیست، بهخصوص در مسیرها و یا مسافرتهای طولانیتر. اینجاست که این سبک دوچرخه در میان مردم برای استفاده، بیشتر انتخاب میشود.
تطبیقپذیری دوچرخههای جاده ـ اسپرت اجازه میدهد تا از آنها برای رفتوآمد نیز استفاده شود، مشروط به اینکه دوچرخهسوار با آنها راحت باشد.
سایکل کراس CYCLOCROSS
سایکل کراس (Cyclo-cross) که با نامهای دیگری مانند Cyclocross، CX،cyclo-X یا Cross نیز شناخته میشود، نوعی دوچرخه است. این دوچرخه برای مسیرهای سنگفرش، مسیرهای جنگلی، چمنزارها، تپههای شیبدار و موانع طراحی شده. در واقع این دوچرخه همان دوچرخهی جاده است که برای مسیرهای خاکی، سنگفرش و… تغییر کرده است. از این سبک در فصل زمستان بسیار زیاد استفاده میشود. خیلی از دوچرخهسوارانِ حرفهای دنیا و بهخصوص در اروپا در فصل زمستان از این دوچرخه استفاده و در مسابقات این رشته شرکت میکنند.
دوچرخهی گراول GRAVEL
دوچرخهی گراول نسل جدید و تکاملیافتهی دوچرخهی سایکل کراس است. تفاوت اصلیِ این سبک با دوچرخهی سایکل کراس در دوشاخ و رام عقبِ بازترِ آن است؛ به این شکل که در دوچرخهی گراول محدودهی دوشاخ و رام عقب برای قطر لاستیک 29 کوهستان طراحی شده است و این دوچرخه را مناسب مسیرهای خاکی و شنی کرده است. سبک دوچرخهی گراول در چند سال اخیر در آمریکا و کانادا موردتوجه عمدهی دوچرخهسواران قرار گرفته است و مسابقات زیادی در این خصوص با حمایت کمپانیهای دوچرخهسازی برگزار میشود.
دوچرخهی تایم تریل و سهگانه TRIATHLON
طراحی دوچرخههای تایم تریل (TRIATHLON) و سهگانه را میتوان به طراحی ماشین فرمول 1 تشبیه کرد؛ چراکه این دوچرخه برای سرعت هرچه بالاتر طراحی شده است. شاید جالب باشد که بدانید در طراحی دوچرخههای کورسی و همینطور تایم تریل و سهگانه از شرکتهای بزرگ خودروسازی سوپر اسپرتها کمک گرفته شده است. این دو سبک دوچرخهی تایم تریل و سهگانه بسیار به هم نزدیک هستند، اما با کمی تفاوت کوچک. بعضی از تولیدکنندگان هر دو سبک را در یک محصول ارائه میکنند و بعضی از برندها با تغییرات جزئی نظیر تغییر زاویهی دوشاخ و… این دو محصول را جدا معرفی میکنند.
دوچرخه های نمایشی
پیست TRACK
دوچرخههای پیست فاقد دنده هستند و فقط برای پیست مخصوص دوچرخهسواری قابل استفاده هستند.
دوچرخهی نمایشی بی.ام.ایکس BMX
دوچرخههای (BMX) برای حرکات نمایشی همچون پرش از پلهها و موانع در شهرها استفاده میشوند. دوچرخههای BMX هماندازهی دوچرخههای بچگانه هستند و دارای طوقههای کوچک و پرههایی بسیار مقاوم هستند. لاستیک آنها عاجدار بوده و مقاومت بالایی دارند. این دوچرخهها بدون دنده و تکسرعته هستند و زین آن برای کنترلِ بهتر در حرکات آیروبیک، بسیار پائین طراحی شده است. همچنین دارای ترمزهای خاص، و محلی برای قراردادنِ پا (در بعضی از مدلها) در دو طرف توپیهای چرخ جلو و عقب برای تسلط بیشتر در هنگام انجام حرکات نمایشی هستند. نداشتن سیستم فنربندی و وجود تنهای خشک که باعث بالارفتن سرعت در پیست و حرکات نمایشی میشود از دیگر ویژگیهای این نوع دوچرخه به شمار میآید.
دوچرخهی نمایشی درت جامپ Dirt jump
دوچرخههای درت جامپ در بزرگترین و دیوانهوارترین حرکات نمایشی هوایی در پارکها و پیستهای این رشته استفاده میشوند. دوچرخههای اسلوپ استایل Slopestyle نیز با افزودن یک کمک کوچک در قسمت عقبِ دوچرخه برای فرودهای سختتر در کوهستانی فری استایل استفاده میشوند. از سایر روشها برای جلوگیری از آسیب این دوچرخهها در برابر زمینخوردن و تصادفات که بهوفور در این رشتهها دیده میشود، استفاده از سیستم دندهی تکسرعته و یک ترمز است. این دوچرخهها احتمالاً بهترین گزینه برای مواردی هستند که شما میخواهید با آن حرکت چرخشی Backflip را اجرا نمایید.
دوچرخهی نمایشی تریال Trial
دوچرخههای تریال (TRIAL) به علاقهمندان اجازه میدهد تا حرکات نمایشی را در محیط کوهستان و شهر تجربه کنند. در تریال، اصل حفظ تعادل است. در این رشته، دوچرخهسوار بیشتر با انجام حرکات تعادلی و جفتکشیدن، دوچرخه را از روی یک مانع به روی مانعی دیگری میپراند.
دوچرخه های برقی
دوچرخهی برقی Electric
دوچرخهی برقی که به آن «E-bike» هم گفته میشود دوچرخههایی هستند مجهز به یک موتور الکتریکی کوچک که دوچرخهسوار را در طیکردن مسیر یاری میکنند. انواع مختلف بسیاری از دوچرخههای برقی در جهان وجود دارند، از مدلهایی که دارای یک موتور برقی کوچک هستند و پدالزدن را سادهتر میکنند تا مدلهایی که به یک موتورسیکلت کوچک (موتورگازی) نزدیکترند. دوچرخهی برقی از باتریهای قابل شارژ استفاده میکند و معمولاً میتواند با سرعتی بین ۲۵ تا 50 کیلومتر در ساعت حرکت کند. بهطور متوسط دوچرخههای برقی با یک باتری کاملاً شارژشده میتوانند مسافت بین ۲۵ تا 70 کیلومتر را طی کنند که البته طول این مسافت بستگی به کیفیت دوچرخه، کیفیت باتری، شرایط جاده و حتی دمای هوا و شرایط جوی دارد.